“เมื่อวิ่งไปสู่กอหญ้าก็รีบดึงจมูกกลับ"

“เมื่อวิ่งไปสู่กอหญ้าก็รีบดึงจมูกกลับ"

ในนิกายเซน มักใช้อุปมาเรื่อง “การเลี้ยงวัว” เพื่อแสดงวิธี การเข้าถึงมรรคจิตที่ ปราศจากการ

ปรุงแต่ง (无心) เหมือนที่ครั้งหนึ่ง พระมหาเถระหม่าจู่ (马祖) ได้ถามพระอาจารย์ เซ็นหุ้ยจ้าง 

(慧藏禅师) ว่า “เธอกำลังทำอะไรอยู่หรือ” พระอาจารย์เซ็ นหุ้ยจ้างตอบว่า “กระผมกำลัง

เลี้ยงวัวอยู่ ครับ” พระมหาเถระหม่าจู่ ถามต่อว่า “งั้นเธอเลี้ยงวัวอย่างไร” พระอาจารย์เซ็ นหุ้ย

จ้างก็ตอบว่า “ต่อเมื่อจะรู้สึกว่าวัวจะวิ่งไปที่กอหญ้าก็รีบดึงจมูกมันกลับมา” เมื่อพระมหาเถระ

หม่าจู่ได้ยินดังนั้นจึงกล่าวว่า “ดีมากเธอเลี้ยงวัวเป็น”

การปฏิบัติ ภาวนาในทางเซนก็เช่นเดียวกัน ผู้ปฏิบัติต้องรักษาใจไม่ให้ฟุ้งซ่าน ต้องหมั่น

ตรวจสอบจิตตนเองอยู่เสมอ เฝ้าดูแลความคิดที่เกิดขึ้นในขณะปัจจุบันให้เหมือนกับการเลี้ยงวัว

คือไม่ปล่อยให้ไปกัดกินต้นกล้าในนาของผู้อื่น เมื่อความคิดใดความคิดหนึ่งเกิดขึ้นแล้ว ก็ต้อง

รู้ตัวทันที เมื่อรู้แล้ว ความคิดนั้นก็ย่อมดับไปในทันทีเช่นกัน

จิตที่ปราศจากการปรุงแต่ งนั้น ก็คือการกลับเข้ามาพิจารณาดูอารมณ์ ภายในตนอย่างรู้เท่าทัน

ความคิดในแต่ละขณะจิตที่รับรู้ อารมณ์ ซึ่งมีลักษณะเกิดและดับเป็นสังสารวัฏ แต่หากจิตไม่ยึด

ติดในอารมณ์แล้วไซร้ ก็ไม่มีอะไรเกิดดับ นั่นแหละคือ ความหลุดพ้น

ดังที่ พระอาจารย์ เว่ยหล่าง บูรพาจารย์รูปที่ ๖ แห่งนิกายเซ็น (六祖) ได้กล่าวไว้ว่า “แต่ก่อน

เคยหลงคิด นั่นคือปุถุชน ต่อมาเลยได้คิดจนรู้แจ้ง นั่นคือพุทธะ แต่ก่อนจิตยึดติดในอารมณ์ นั่น

คือกิเลส ต่อมาเลยไม่ยึดติดในอารมณ์ นั่นคือโพธิ”

ดังนั้น ผู้ปฏิบัติต้องอาศัยปัญญาอันยิ่งใหญ่ เพื่อทำลายกิเลสในขันธ์ ๕ หากบำเพ็ญเช่นนี้ อย่างมั่นคง ย่อมบรรลุถึงหนทางแห่งการตรัสรู้เป็นพุทธะได้โดยแน่นอน

ขออธิบายเพิ่มเติมอีกสักนิด ในเรื่องปัญหาความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ “จิต” จิตมี ๒ ชนิด ชนิด

หนึ่งคือ “จิตที่แท้จริง” หมายถึง สภาวะจิตที่รับรู้ความสงบกับความกระจ่างแจ้ง โดยมีความไม่

ว่างเปล่าและไม่ตั้งอยู่เป็นแก่นสาร และมีสภาวะจริงแท้เป็นลักษณะ อีกชนิดหนึ่งคือ “จิตลวง”

หมายถึง สภาวะจิตที่เป็นภาพสะท้อนของอารมณ์ภายนอกและอารมณ์ภายใน ซึ่งเกิดขึ้นทางตา 

หู จมู ก ลิ้น กาย และใจ ผ่านรูป รส กลิ่น เสียง สัมผั ส และความรู้สึกทางใจ โดยมีความไม่

ตั้งอยู่เป็นแก่นสาร และมีความตรึกตรองที่เข้าไปเกาะเกี่ยวอารมณ์ไว้เป็นลักษณะ

คัมภีร์ มหายานศรัทโธตปาทศาสตร์ ก็ได้กล่าวว่า “ถ้าหากแยกจิตออกจากความคิดแล้วไซร้

ลักษณะแห่งอารมณ์ทั้งปวงย่อมมีมิได้เลย เพราะเหตุนี้เอง ธรรมทั้งปวงจึงแยกจากลักษณะของ

ภาษาและคำพูด แยกจากลักษณะของชื่อเรียกและพยั ญชนะ แยกจากลักษณะของปัจจั ยที่ปรุง

แต่งจิตมาแต่เดิม ท้ายที่สุดแล้วเป็นความเสมอภาคที่ไม่มีการเปลี่ยนแปลงไปเป็นอื่น”

ทันทีที่ ได้ บรรลุ ถึงสภาวะแห่งอารมณ์ อันสมบูรณ์แบบเช่นนี้แล้ ว ย่อมปราศจากอุปสรรคเครื่อง

ขวางกั้นทั้งปวงในทุกที่ ทุกสถาน เกิดเป็นความรู้แจ้งแทงตลอดในทุกสิ่งทุกอย่าง ปรากฏเป็น

พลังงานที่ยิ่งใหญ่อยู่ เบื้องหน้า ทุกสรรพสิ่ งล้วนสว่างไสวเจิดจำรัส สิ่งนี้ ก็คือสภาวะแห่งอารมณ์

อันเป็นอิสระที่ไร้อุปสรรค ซึ่งไม่ได้ดำรงอยู่ตามกรอบแห่งกฎเกณฑ์อันใดเลย

182 人数